අයෝධ්‍යා කිරිඇල්ල විසිනි.

ජලයේ pH අගය මගින් පෝෂ්‍ය පදාර්ථ (පොස්පරස්, නයිට්‍රජන් සහ කාබන්) සහ බැර ලෝහ (ඊයම්, ආසනික්, කැඩ්මියම් ) වැනි රසායනික සංඝටකවල ද්‍රාව්‍යතාව (ජලයේ දියවිය හැකි ප්‍රමාණය) සහ ජීව විද්‍යාත්මක පැවැත්ම (ජලජ ජීවීන්ට භාවිතා කළ හැකි ප්‍රමාණය) තීරණය කරයි.
නිදසුනක් වශයෙන්, ජලයේ පොස්පරස් කොපමණ ප්‍රමාණයක් හා කුමන ආකාරයකට ඇත් ද යන්නට අමතරව, ජලජ ජීවීන්ට එය භාවිතා කළ හැකිද යන්න ද pH අගය තීරණය කරයි. බැර ලෝහ සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ඒවා ද්‍රාව්‍ය වන තරමට ඒවායේ විෂ බව තීරණය වේ. අඩු pH අගයෙහි ලෝහ වඩාත් ද්‍රාව්‍ය බැවින් ඒවා වඩාත් විෂ සහිත වේ. වැඩි pH අගය අඩු pH අගය තරම් අන්තරාකාරී නොවූවද යම් සංකූලතා ඇති කිරීමට බොහෝ ඉඩ ඇත.

pH යනු හයිඩ්‍රජන් අයන (H +) සාන්ද්‍රණයේ මිනුමකි. විසඳුම් ඉතා ආම්ලික (ඉහළ H + අයන සාන්ද්‍රණයක් සහිත) සිට ඉතා භාශ්මික (OH– අයනවල ඉහළ සාන්ද්‍රණයක් සහිත) පරාසයක පවතී. PH පරිමාණය 0 සිට 14 දක්වා පරාසයක පවතින අතර  මධ්‍යස්ථ අගය 7 වේ.

ජලය තුළ සිදුවන රසායනික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා ජලයේ pH අගය වැදගත් වන අතර pH අගය වැඩි හෝ අඩු නම් ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ වර්ධනය වළක්වා ගත හැකිය. ඉහළ pH අගය භාශ්මික ලෙස සලකන අතර අඩු pH අගය ආම්ලික ලෙස සැලකේ. වෙනත් ආකාරයකින් සඳහන් කළහොත්, අඩු pH අගය ඉහළ H + සාන්ද්‍රණයක් පෙන්නුම් කරන අතර ඉහළ pH අගයයන් අඩු H + සාන්ද්‍රණයක් පෙන්නුම් කරයි. මෙය ප්‍රතිලෝම ලඝුගණක සම්බන්ධතාවයක් නිසා, සෑම pH ඒකකයක්ම H + සාන්ද්‍රණයේ දස ගුණයක වෙනසක් නියෝජනය කරයි. pH අගය 7 ට අඩු නම් ආම්ලික වන අතර 7 ට වඩා වැඩි නම් ක්ෂාරීය හෙවත් භාෂ්මික වේ. වායුගෝලයේ ඇති කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව හේතුවෙන් සාමාන්‍ය වර්ෂාපතනයේ pH අගය 5.6 ක් පමණ වන අතර එය ආම්ලික වේ.

pH පරිමාණය. ඡායාරූපය: Christinelmiller, Wikimedia Commons

‍යම්කිසි ද්‍රවයක් ආම්ලික ද භාෂ්මික ද  යන්න pH කඩදාසියේ වර්ණ අනුව තීරණය කළ ද නිවැරදි ලෙස pH අගය මැනීම සඳහා භාවිත කරින්නේ pH මීටරයයි. pH මීටරයක් ​​ජලයේ ගිලී ඇති විට ඉලෙක්ට්‍රෝඩයක් හරහා විද්‍යුත් විභවය මනිනු ලබයි. මෙම විද්‍යුත් විභවය නියැදියේ හයිඩ්‍රජන් අයන ක්‍රියාකාරිත්වය ශ්‍රිතයක් වන අතර pH මීටරයට මිලි වෝල්ට් (mV) හෝ pH ඒකක වලින් ප්‍රතිඵල පෙන්විය හැකිය. PH මීටරයක් ​​පොටෙන්ටෝමීටරයකින් සමන්විත වන අතර එය ජල සාම්පලයට සරිලන ස්ථානයක විද්‍යුත් විභවය මනිනු ලබයි. එය නියත විද්‍යුත් විභවයක් සපයන විමර්ශන ඉලෙක්ට්‍රෝඩයක්; සහ උෂ්ණත්වමානයකින් සමන්විත අතර නියැදියේ උෂ්ණත්වය අනුව කියවීම් සකස් කරයි (pH අගය උෂ්ණත්වය සමඟ වෙනස් වේ). මෙහි විශේෂම කොටස ඉලෙක්ට්‍රෝඩය වන අතර නිවැරදි ඉලෙක්ට්‍රෝඩක් තෝරා ගැනීමන් හා හොඳින් නඩත්තු කිරීම මඟින් නිවැරදි ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැක.

PH අගය ක්ෂේත්‍රයේ හෝ විද්‍යාගාරයේ විශ්ලේෂණය කළ හැකිය. විද්‍යාගාරයේ විශ්ලේෂණය කළහොත්, නියැදි එකතු කිරීමෙන් පැය 2 ක් ඇතුළත එය මැනිය යුතුය. මන්දයත් ජලයේ දියවන වාතයේ ඇති කාබන් ඩයොක්සයිඩ් නිසා pH අගය වෙනස් වන අතර pH අගය 7 දෙසට ගමන් කරයි. ඉහළ නිරවද්‍යතාවයක් අවශ්‍ය නම්,  ඉහත පැවසූ පරිදි pH අගය රසායනාගාරයේ ගුණාත්මක pH මීටරයකින් සහ ඉලෙක්ට්‍රෝඩයකින් මැනිය යුතුමය.

ජලය සැලකූ විට  pH අගය මඟින් එය පරිභෝජනයට සුදුසු ද නැති ද යන වග නිගමනය කළ හැක. සාමාන්‍යයෙන් 6.5 – 8 අතර pH අගයක් ඇති ජලය පරිභෝජනයට සුදුසු වේ.