හුදකලාව දුරලා වී. ආර්. තාක්ෂණය හා ලිවීම හරහා සොබාදහම හා සම්බන්ධ වීම

COVID-19 වසංගතය නිසා ලොව පුරා බොහෝ දෙනෙකුට ස්වයං-හුදෙකලා වීමට සිදුව ඇති අතර එමඟින් සොබාදහම සමඟ ඇති සම්බන්ධතාවයෙන් ඉවත් වීමට සිදු වීඇත.

හරිත හා නිල් අවකාශයන්හි ධනාත්මක කායික හා මානසික සෞඛ්‍යමය බලපෑම් පිළිබඳ පර්යේෂණ මෑත වසරවල දී වර්ධනය වී තිබේ. මේ නිසාම මනෝචිකිත්සකයින්, විද්‍යාඥයින් සහ නිර්මාණකරුවන්, හරිත අවකාශයන්හි සිටීමෙන් ඇතිවන ධනාත්මක මානසික සෞඛ්‍ය ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමට ක්‍රම සොයමින් සිටියි.

ස්වීඩනයේ මිනිසුන් සොබාදහමට සමීප කරවීම සඳහා තාක්‍ෂණය භාවිතා කිරීම නව මට්ටමකට ගෙන ගොස් තිබේ. ලුන්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ නිර්මාණ විද්‍යා අධ්‍යයනාංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ  කථිකාචාර්යවරයකු වන මැටියාස් වොලර්ගාඩ් වසර 20 ක් පමණ අතථ්‍ය යථාර්ථය (වී.ආර්. – Virtual Reality) පිළිබඳ පර්යේෂණ කරමින් සිටී. පසුගිය අවුරුදු 12 හෝ ඊට වැඩි කාලයක සිට ඔහු අවධානය යොමු කර ඇත්තේ සෞඛ්‍ය හා ආතති පර්යේෂණ සඳහා ය. ඔහු මේ වන විට වී.ආර්. තාක්ෂණ වැඩිහිටි සත්කාරක නිවාස වෙත ගෙන ඒම සඳහා ද අධ්‍යයනයක යෙදී සිටී.

“කොරෝනා වෛරසය පැතිරෙනක විට අපි එය පරීක්ෂා කිරීමට සූදානම්ව සිටියා ” ඔහු ඔන්ලයින් වීඩියෝ චැට් හරහා මොන්ගාබේ වෙත පැවසීය.

ඔහුගේ කණ්ඩායම විසින් දූපත් භූ දර්ශනයක් හරහා පියාසර කර සැබෑ දේ මෙන් ක්‍රියා කළ හැකි අතථ්‍ය උණුසුම් වායු බැලූනයක් නිර්මාණය කර ඇති අතර, වායුව සහ ඒ සමඟ ඇති ශබ්දය නියාමනය කිරීමේ කිරීමේ හැකියාව ද එයට ඇත. ඔහු, කුරුල්ලන් හා පරිසරය නිරීක්ෂණය සඳහා වී ආර්. තාක්ෂණය යොදා ගන්නා නිකී ගිල්බර්ට් සහ මිලේනා මැක්වොට් පිළිබඳව ඔහුගේ ගවේශණයෙන් සොයාගෙන ඇත.

360 හි ස්වභාව ධර්මය පළමු පරිශීලකයා සඳහා වැඩ කළ හැකි වුවද, සී.ජී.අයි. අතථ්‍ය යථාර්ථය වඩාත් අන්තර්ක්‍රියාකාරී, ආකර්ෂණීය අත්දැකීමක් ලබා ගැනීමට ඉඩ සලසයි. සමහර සංවර්ධකයින් අත්ථ්‍ය මලක සුවඳ දැනීමට හැකි වන පරිදි ඔල්ෆැක්ටරි තාක්ෂණය පව නිර්මාණය කර ඇත. වී.ආර්. හෙඩ් සවිකර ඇති සංදර්ශක (එච්.එම්.ඩී.) වැඩි වැඩියෙන් නිපදවීමත් සමඟ විභව පරිශීලකයින් සොයා ගැනීම ඉතා පහසු වේ.

2018 දී වොලර්ගාර්ඩ් විසින් එක්සත් රාජධානියේ එක්සෙටර් විශ්ව විද්‍යාලයේ කථිකාචාර්යවරයකු වන පාරිසරික මනෝ විද්‍යාඥ මැතිව් වයිට් සහ ,  ස්වීඩනයේ කැරොලින්ස්කා ආයතනයේ පාරිසරික වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳව සහකාර මහාචාර්යවරියක වන මාරි ලෝමුස් සමඟ සොබාදහම සහ සෞඛ්‍යය අතර සම්බන්ධතා පිළිබඳ පර්යේෂණ සමාලෝචනයක් සම-රචනා කරන ලදී.

“ස්වභාව ධර්මය සඳහා වන බෙහෙත් වට්ටෝරුව – චිකිත්සාව තුළ අතථ්‍ය ස්වභාවය භාවිතා කිරීමේ විභවය ”යන ලිපියෙන් කණ්ඩායම දැනට පවතින පර්යේෂණ අධ්‍යයන ගණනාවක් ඉස්මතු කර ඇත. බොහෝ අය වේදනාව අඩු කිරීම හා පුනරුත්ථාපනය කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන විට මෙම කතුවරුන් යහපැවැත්මට සම්බන්ධ ක්ෂේත්‍ර පිළිබඳ පර්යේෂණ ද උපුටා දක්වයි. නිදසුනක් වශයෙන්, එක් අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ, ශබ්දය නොමැතිව වී.ආර්. ස්වභාවයට නිරාවරණය වීම “ආතතිය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සහ පැරසයිම්පතටික් සක්‍රිය කිරීම” වැඩි දියුණු කර ඇති බවයි.

ලෝමුස්ට අනුව, සොබාදහම මෙම බලපෑම ඇති කරන්නේ ඇයිද යන්න පිටුපස විද්‍යාවේ විවිධ න්‍යායන් ඇත. නිදසුනක් වශයෙන්, ගස් මත නැවත නැවත සිදුවන රටා (හෝ “අස්ථි බිඳීම්”) මොළය ලිහිල් කිරීමට හේතු වන බවත් එය හොඳින් සාදන ලද වීආර් එකකින් කළ හැකි දෙයක් බවත් ඇය පවසා ඇත.

කණගාටුදායක ලෙස, විශේෂයෙන් කොරෝනා වෛරස් සීමාවන් සැලකිල්ලට ගෙන, “සමාජ හුදකලාව… රෝගාබාධ හා මරණ අනුපාතය පිළිබඳ පුරෝකථනය කරන්නෙකු” බව ද ඇය සඳහන් කරයි.

නමුත් වර්තමාන අර්බුදය අත්ථ්‍ය ස්වභාව චිකිත්සාව සහ සම්පත් වර්ධනය වේගවත් කිරීමට උපකාරී වේ. විශේෂයෙන් තනිකමේ අවදානමට ලක්ව සිටින පුද්ගලයින් එක්රැස් කිරීම සඳහා වී.ආර්. තාක්ෂණ යොදා ගත හැකි යැයි ඇය බලාපොරොත්තු වන බව ඇය පවසයි. වොලර්ගාර්ඩ් පවසන්නේ මෙය කළ හැකි යැයි තමා විශ්වාස කරන අතර මෙම සමාජ අංශ පිළිබඳව තවදුරටත් සොයා බැලීමට උද්යෝගයෙන් කතා කළ බවයි. විශාලන සංවාදයකදී ඔහු පැවසුවේ,
“වැඩිහිටි සත්කාරක මධ්‍යස්ථාන ජාතීන් අතර සම්බන්ධ කිරීම සහ එකම වී.ආර්. අත්දැකීම් තුළ ස්වාභාවික අත්දැකීම් සහ සමාජ අත්දැකීම් ලබා ගැනීමට හැකි වීම ගැන සිතා බලන්න.”
යනුවෙනි.

එය හැකියාවෙන් ඔබ්බට නොවේ. අප කතා කරන විට, ෆේස්බුක් තරමක් ඡායාරූප-යථාර්ථවාදී රූප (fairy photo- realistic avatars) සමඟ පර්යේෂණ කරමින් සිටියි. එයට උදාහරණයක් ලෙස මුහුණේ ඉරියව් අනුකරණය සලකිය හැක.
වාර්තාව වී.ආර්. සමඟ ඇති යම් අවාසි ද සලකුණු කරයි: සයිබර් අසනීප වීමේ විභවයක් ඇත, ඒවා කැමරා කෝණ අවුල් කිරීමෙන් ගෙන යා හැකිය. අත්ථ්‍ය සොබාදහමේ අත්දැකීම් මගින් ස්ථාවර ජීවන රටාවක් දිරිගැන්විය හැකි මුත් සැබෑ දේ වෙත ප්‍රවේශ වීමට මිනිසුන්ගේ පෙළඹවීම අඩු කරයි. එහෙත් එය ද ප්‍රතිවිරුද්ධ බලපෑමක් ඇති කළ හැකිය: “සජීවී ස්වභාවයට නිරාවරණය වීම” කෙරෙහි ඔවුන්ට වැඩි ඇගයීමක් හා උනන්දුවක් ලබා දීම එම බලපෑමයි. වයිට් පවසන්නේ එක්සත් ජනපදයේ පුරවැසියන්ට එදිනෙදා ව්‍යායාම සඳහා පිටතින් අවසර දී තිබෙන බවයි.

රැකවරණ නිවාසවල සහ වෛද්‍ය සැකසුම් වල සැබෑ ගැටළුවක් ලෙස කම්මැලිකම පිළිබඳව සොයා බැලීමට වයිට් දැනට සම්බන්ධ වී සිටී. හුදකලා වී සිටින අපගෙන් බොහෝ දෙනෙක් එය අත්දැකීමට පටන් ගෙන තිබේ. 360 තාක්‍ෂණය සාමාන්‍ය රූපවාහිනියට වඩා ඵලදායී නොවන බව මෙතෙක් ඔවුන් සොයාගෙන ඇත. ප්‍රවීණ වී.ආර්. විශේෂඥ බොබ් ස්ටෝන් මීට වසර ගණනාවකට පෙර ඔහුට පැවසූ දේ වයිට් හට මතක් කර දී තිබේ.

“මම මනෝ විද්‍යාඥයෙක් වෙන්න පුළුවන්. ඒත් මම හිතන්නේ හොඳම මනෝ විද්‍යාඥයන් විශිෂ්ට සාහිත්‍ය ලේඛකයින්.”

මෑත වසරවලදී නූතන සොබාදහම ලිවීමේ ප්‍රවණතාවයක් දක්නට ලැබේ. ලේඛකයින් පාරිසරික ගැටළු සමඟ ගැටීමට උත්සාහ කිරීම හෝ සොබාදහම සමඟ ඔවුන්ගේ පෞද්ගලික සම්බන්ධතාවය ගෙනහැර දැක්වීම උත්සුක වේ. ලිවීම සඳහා ජනතාව දිරිමත් කරන එක් සංවිධානයක් වන්නේ එක්සත් රාජධානියේ ජාතික භාරයයි. මෑතකදී එහි නේචර් දිනපොත ලිවීමේ ව්‍යාපෘතියේ දෙවන සංස්කරණය කලා හා මානව ශාස්ත්‍ර පර්යේෂණ කවුන්සිලය (ඒඑච්ආර්සී) සහ ලෑන්ඩ් ලයින්ස්: නූතන බ්‍රිතාන්‍ය සොබාදහම ලිවීම ලීඩ්ස් විශ්ව විද්‍යාලයේ පර්යේෂණ ව්‍යාපෘතිය සිදුවිය. ලීඩ්ස් විශ්ව විද්‍යාලයේ මුල් කාලීන වෘත්තීය පර්යේෂකයෙකු සහ ලෑන්ඩ් ලයින්ස් කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකු වන පිප්පා මාර්ලන්ඩ් මොන්ගාබේ වෙත විද්‍යුත් තැපෑලෙන් පවසා සිටියේ කවි වචන 150 ක් දක්වා ඉදිරිපත් කිරීමට හෝ ගද්‍ය රචනා ඉදිරිපත් කිරීමට එමඟින් මහජනතාවට ආරාධනා කර ඇති බවයි.

අර්බුදය නරක අතට හැරෙත්ම, වැඩි වැඩියෙන් නිර්මාණ වෛරසය වෙත යොමු වීමට පටන් ගත්තේය. මාර්ලන්ඩ් මෙසේ ලිවීය, “සොබාදහම මිනිසුන්ට අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්න පිළිබඳ වැදගත් ලේඛනයක් මතුවෙමින් පවතින බව මම තේරුම් ගත්තා, විශේෂයෙන් දේවල් එතරම් බියජනක හා අස්ථාවර වූ මොහොතක.”

සොබාදහම සමඟ ඔවුන්ගේ සම්බන්ධතාවය හුදෙක් ගැලවීමේ ක්‍රමයක් නොව අර්ථය සොයා ගැනීමේ මාර්ගයක් බව තමා තේරුම් ගත් බව ඇය පවසා ඇත. තවදුරටත් ඇය මෙසේ අවසා ඇත. “වෛරස් යනු සොබාදහම ද යන්න යටි පිළිගැනීමක් ඇති බවත්, අප ආදරය කරන ස්වාභාවික ලෝකයේ මූලද්‍රව්‍යයන්ගෙන් දැන් සිදුවෙමින් පවතින දේ අපට සම්පූර්ණයෙන්ම වෙන් කළ නොහැකි බවත් මම සිතමි.”

සීමාවන් සැලකිල්ලට ගෙන, ඉදිරිපත් කිරීම් විද්‍යුත් පොතක රැස් කර දැනටමත් ප්‍රකාශයට පත් කර තිබීම සුදුසු බව පෙනේ.
මිනිසුන්ගේ නිවෙස්වල ආරක්‍ෂාවෙන් සොබාදහමට සම්බන්ධ කරන බොහෝ මාර්ගගත ව්‍යාපෘතිවලින් එකකට එය නිදසුනකි. නිදසුනක් ලෙස ට්විටර් හි සොබාදහමේ ලේඛක රොබට් මැක්ෆාර්ලන් විසින් #CoReadingVirus ගෝලීය පොත් සමූහය නන් ෂෙපර්ඩ්ගේ ද ලිවිං මවුන්ටන් සමඟ ලැයිස්තුවේ පළමු පොත ලෙස දියත් කර තිබේ. එක්සත් ජනපදයේ ගොවීන් කණ්ඩායමක් සතිපතා මාර්ගගත රැස්වීමක් ආරම්භ කර ඇත, අසන්න ඒ සිස්ටා ගොවියෙක්, එහිදී “පළපුරුදු කළු වොම්ක්ස් ගොවීන්” ගෙවතු වගාව, පශු සම්පත්, කෘෂි වන වගා, ශාක ඖෂධ සහ ආහාර සංරක්ෂණය පිළිබඳ ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු සපයයි. මානසික හා ශාරීරික යහපැවැත්ම සඳහා සොබාදහමේ ප්‍රතිලාභ පිළිබඳ ට්වීටර් සමඟ අමුණා ඇති #NaturalHealthService යන නව හැෂ් ටැගය ද මාර්ලන්ඩ් විසින් සලකුණු කරයි.

සමහර විට දවස අවසානයේදී එය අපව සම්බන්ධ කරන්නේ තාක්‍ෂණය වෙත නොවේ අපව සම්බන්ධ කරන යන්ත්‍රය සොබාදහම කෙරෙහි අපගේ ආදරය පෙන්වන්නකි. නේචර් ඩයරි හි එක් අයෙකු වන ජෙනා ප්ලෙව්ස් ලිවූ පරිදි, “ආදරය අපගේ පිහිටි ගලයි. / අපි වෙන්ව සිටිමු, නමුත් අපි සියල්ලෝම එකම රෝගියා වන හරිතකරණය වන පොළොව මත සිටගෙන සිටිමු.”

Carinya Sharples  විසින් Mongabay  වෙත ලියන ලද From writing to VR, finding ways to connect to nature during isolation නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.