‘බිනොම්’: ජාන සිතියම් කොට මී මැසි සංරක්ෂණය ඉහළ නැංවීමට උත්සහ කරයි

• ‘බිනොම්’ ව්‍යාපෘතිය මගින් ජාන සිතියම්කරණය සමඟ මී මැසි සංරක්ෂණය ඉහළ නැංවීම අරමුණු කරයි.

• දේශගුණික විපර්යාසවලට සහ පළිබෝධනාශකවලට වඩාත්ම ගොදුරු වන්නේ කුමන මී මැස්සන්දැයි තීරණය කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා එක්සත් ජනපදයේ එක් එක් ප්‍රධාන මී මැසි වර්ගීකරණ කණ්ඩායම් නියෝජනය කරමින් අවම වශයෙන් මී මැසි විශේෂ 100ක ප්‍රවේණි සිතියම්ගත කිරීමේ සැලසුමක් විද්‍යාඥයන් විසින් නිවේදනය කර ඇත.

• මෑත අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ වාර්තා වී ඇති එක්සත් ජනපද බම්බල් මී මැස්සන් විශේෂ 46 න් බොහෝමයක් පසුගිය වසර 120ක් තුළ උෂ්ණත්ව වෙනස්වීම වර්ෂාපතනයට සහ මල් පිපීමට වඩා අහිතකර ලෙස බලපා ඇති බවයි.

• කැලිෆෝනියාවේ මෑත අධිකරණ තීන්දුවක් මගින් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති කෘමී විශේෂ පනතෙන් ආවරණය කිරීමට ඉඩ සලසන අතර දේශීය බම්බල් මී මැස්සන් විශේෂ හතරක් ආරක්ෂා කරයි. එය වෙනත් රාජ්‍ය හි කෘමි ආරක්ෂාව සඳහා පූර්වාදර්ශයක් තබයි.

• පුද්ගල මට්ටමින්, මී මැසි වාසස්ථාන වගා කිරීමෙන්, පළිබෝධනාශක භාවිතයෙන් වැළකීමෙන් සහ පරාගකාරක හිතකාමී පැල ඔබේ මිදුලේ සිටුවීමෙන් ඔබට මී මැස්සන්ට උපකාර කළ හැකිය.

එක්සත් ජනපදය දේශීය මී මැසි විශේෂ 4,000 කට වැඩි ප්‍රමාණයකට සහ දේශීය නොවන මී මැසි විශේෂ 55 කට නිවහන වේ. දැන්, විද්‍යාඥයින් විසින් එක්සත් ජනපදයේ එක් එක් ප්‍රධාන මී මැසි වර්ගීකරණ කණ්ඩායම් නියෝජනය කරමින්, අවම වශයෙන් මෙම විශේෂ 100ක ගෙනෝම සිතියම්ගත කිරීමේ සැලසුමක් නිවේදනය කර ඇත.

බෙල්ට්ස්විල් හි මී මැසි පර්යේෂණාගාරයේ කීට විද්‍යාඥ ජේ එවන්ස් පැවසුවේ “සමහර මී මැසි විශේෂයන් දේශගුණික විපර්යාසවලට ගොදුරු වීමට හෝ මී මැසි විශේෂ පළිබෝධනාශකයකට ගොදුරු විය හැකිද යන්න වැනි විශාල ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමට පර්යේෂකයන්ට මෙම ව්‍යාපෘතිය උපකාර වනු ඇත.  මේරිලන්ඩ් සහ ව්‍යාපෘතියේ සම ප්‍රධානියා නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේය.

එක්සත් ජනපද කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ කෘෂිකාර්මික පර්යේෂණ සේවය (ARS) විසින් මෙහෙයවනු ලබන “බිනෝම්100” ව්‍යාපෘතිය, මී මැසි විශේෂ 100ක ඇති සම්පූර්ණ ජාන කට්ටලයේ ඩිජිටල් ගබඩාවක් නිර්මාණය කරනු ඇත. මෙම ජාන සිතියම අතැතිව, විද්‍යාඥයන්ට මී මැසි ක්‍රියාකාරකම්වලට නිශ්චිත ජාන සම්බන්ධ කළ හැක.

“අපි ඔවුන්ගේ (මී මැස්සන්ගේ) විවිධ ස්වරූපවලින් සුන්දර වුවත්, ඔවුන් ගැන වැඩි යමක් දන්නේ නැහැ. නමුත් ප්‍රමාණයන් සහ හැඩයන් සහ වර්ණ විශ්මය ජනක යි.”එක්සත් ජනපද භූ විද්‍යා සමීක්ෂණයේ මී මැසි ඉන්වෙන්ටරි සහ අධීක්ෂණ වැඩසටහනේ ප්‍රධානී සෑම් ඩ්‍රෝජ් වයර්ඩ් වෙත පැවසීය.

ක්ෂේත්‍රයේ සිටින මී මැස්සන් අල්ලා ගැනීම සහ හඳුනා ගැනීම දුෂ්කර වේ. විශේෂයෙන් ඔවුන් මිලිමීටර් 2 (අඟල් 0.08) හුදකලා පර්ඩිටා මිනිමා මී මැස්සන් තරම් කුඩා විය හැකි විට. වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති මී මැසි විශේෂ එකතු කිරීම හෝ බාධා කිරීම සම්බන්ධයෙන් විද්‍යාඥයන් ද ප්‍රවේශම් වෙති.

නමුත් ඒවායේ ගෙනෝමය ලේඛනගත කිරීමත් සමඟ, සංචාරය කළ මී මැස්සන්ගේ DNA සඳහා මල් පිසදැමිය හැකි අතර, මෙම තොරතුරු විශේෂ විනාශ නොවන ලෙස නිරීක්ෂණය කිරීමට භාවිතා කළ හැකිය.” එක්සත් ජනපද කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ කෘෂිකාර්මික පර්යේෂණ සේවයේ පරාගණ කෘමි-ජීව විද්‍යාව පිළිබඳ කීට විද්‍යාඥ මයිකල් බ්‍රැන්ස්ටෙටර් පැවසීය.  

බීනෝම්100 හි දත්ත ARS ජාතික කෘෂිකාර්මික පුස්තකාලය මගින් ප්‍රසිද්ධියේ ලබා ගත හැකි අතර සබැඳිව සත්කාරකත්වය දරයි.

“බීනෝම් 100 ව්‍යාපෘතිය පර්යේෂණ සහ සහයෝගීතාවය සඳහා බොහෝ දොරටු විවෘත කිරීමට උපකාරී වනු ඇත. මෙම ඇදහිය නොහැකි තරම් වැදගත් වන සතුන් සමූහය සඳහා විවිධාකාර වූ දැවෙන පාරිසරික හා පරිණාමීය ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් සෙවීමට එය අපට ඉඩ සලසනු ඇතැයි මම සිතමි, ”පරාගණය පිළිබඳ අධ්‍යයනය කරන සහ බීනෝම් ව්‍යාපෘතියට සම්බන්ධ නොවන චිකාගෝ උද්භිද උද්‍යානයේ සංරක්ෂණ විද්‍යාඥ පෝල් කැරඩෝනා මොන්ගාබේට පැවසීය.

ඔහුගේ තොරතුරු අපගේ පරිසරයේ ජීවත් වන මී මැස්සන් විශේෂ මොනවාද සහ අප සතුව ඇති මී මැස්සන් වඩා හොඳ ලෙස සංරක්ෂණය කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව අපට තවත් උගන්වයි, ”බ්‍රැන්ස්ටෙටර් පැවසීය.

දේශගුණික විපර්යාස සහ මී මැස්සන් 

දේශගුණික විපර්යාසවලට ගොදුරු විය හැකි විශේෂ මොනවාද සහ වඩ වඩාත් හදිසි වන්නේ කෙසේද යන්න තේරුම් ගැනීම.

‘ජීව විද්‍යා ලිපි’හි මෙම සතියේ ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ ඔවුන් විසින් විමර්ශනය කරන ලද එක්සත් ජනපදයේ බම්බල් මි මැස්සන් විශේෂ 46 න් බොහෝමයක් පසුගිය වසර 120 තුළ උෂ්ණත්ව වෙනස්වීම් හේතුවෙන් ගහනය පහත වැටීම් දැකීමෙන් ඍණාත්මක ලෙස බලපා ඇති බවයි. එහිදී වර්ෂාපතනය, මල් හෝ පරීක්ෂා කරන ලද වෙනත් සාධකවල වෙනස්කම් වලට වඩා උෂ්ණත්වය ඍණාත්මක බලපෑමක් ඇති බව විද්‍යාඥයින් සටහන් කරයි.

IUCN හි බම්බල් මී මැස්සන් විශේෂඥ කණ්ඩායම වාර්තා කරන්නේ උතුරු ඇමරිකාවේ සියලුම බම්බල් මී මැස්සන්ගෙන්  28% ක් වඳවීමේ අවදානමට ලක්ව ඇති බවයි. එයම තැතිගන්වන සුළුවන අතර මෙම පරිහානිය පරිසර පද්ධති සහ භෝග සඳහා ද ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ හැකිය. ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි සපුෂ්ප ශාක වලින් 90%කට ප්‍රජනනය සඳහා පරාග වාහකයන්ගේ උපකාර අවශ්‍ය වන අතර ආහාර නිෂ්පාදනයෙන් තුනෙන් එකක් මී මැස්සන් වැනි පරාග කාරක මත රඳා පවතී.

සයිමන් ෆ්‍රේසර් විශ්ව විද්‍යාලයේ ශාස්ත්‍රපති ශිෂ්‍යාවක් වන හැනා ජැක්සන් මාධ්‍ය ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේ, “බම්බල් මී මැස්සන් වල් පැලෑටි සඳහා වැදගත් පරාග වාහකයන් වන අතර මිනිසුන් ආහාර සඳහා යැපෙන භෝග සඳහා ය. “මී මැසි ගහනය මත දේශගුණික විපර්යාසවල අනාගත බලපෑම් සඳහා හේතු වන සංරක්ෂණ උපාය මාර්ග සංවර්ධනය කිරීමට අපට අවශ්‍ය වන්නේ එබැවිනි.”

මී මැස්සන් සඳහා වන සංරක්ෂණ ක්‍රියාවන් “ඔවුන්ගේ අද්විතීය දේශගුණය සහ වාසස්ථාන මනාපයන් සැලකිල්ලට ගනිමින් තනි විශේෂයන්ට ප්‍රමුඛත්වය දිය යුතුය” යනුවෙන් ජැක්සන් පැවසීය.

මී මැස්සන් සඳහා නීතිමය ආරක්ෂාව

අවම වශයෙන් කැලිෆෝනියාවේ, මෙම වසරේ මැයි මස අගදී කැලිෆෝනියාවේ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති විශේෂ පනත (CESA) කෘමීන් ඇතුළු අපෘෂ්ඨවංශීන් සඳහා අදාළ විය හැකි බවට උසාවියක තීන්දුවක් දීමෙන් පසුව, මී මැස්සන් සඳහා වැඩි ආරක්ෂාවක් ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතී. මෙම සිද්ධිය කෘමීන් සඳහා නීතිමය ආරක්ෂාවක් යෙදීමට වෙනත් ප්‍රාන්තවලට පූර්වාදර්ශයක් වනු ඇතැයි තමන් බලාපොරොත්තු වන බව සංරක්ෂණවාදීන් පවසයි.

මෙම තීරණය සංරක්‍ෂණ කණ්ඩායම් සහ මහා පරිමාණ කාර්මික කෘෂිකාර්මික අවශ්‍යතා සහිත සංගමයක් අතර උසාවි සටනක අවසානය සනිටුහන් කරන අතර එයින් අදහස් වන්නේ කැලිෆෝනියාවේ දේශීය, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති බම්බල් මී මැස්සන් විශේෂ හතරක් සඳහා නීතිමය ආරක්ෂාවක් පවතින බවයි.

“අපි කන සෑම ආහාර දෂ්ඨ කිරීම් තුනකින් එකක් මී මැස්සන් විසින් පරාගනය කරන ලද බෝගයකින් පැමිණේ.” ආහාර සුරක්ෂිතතා මධ්‍යස්ථානයේ බටහිර වෙරළ තීරයේ අධ්‍යක්ෂක රෙබෙකා ස්පෙක්ටර් පැවසුවේ “අපගේ ආහාර සැපයුම ආරක්ෂා කිරීම සඳහා මෙම අධිකරණ තීන්දුව ඉතා වැදගත්” බවයි.

මී මැස්සන්ට උදව් කරන්නේ කෙසේද?

මී මැසි සංරක්ෂණය තමන් අතට ගැනීමට කැමති පුද්ගලයන් සඳහා, අපෘෂ්ඨවංශික විශේෂ සංරක්ෂණය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින සංවිධානයක් වන සර්සෙස් සොසයිටි, පරාග කාරකයන් මනසේ තබාගෙන කුඩා උද්‍යාන භූමියක් පවා වගා කිරීම උපකාරී වන බව යෝජනා කරයි.

මී මැස්සන් සහ අනෙකුත් කෘමීන් සඳහා දිරාගිය දැව, හිස් කඳන් සහ බුරුසු ගොඩවල් වැනි කැදලි ස්ථාන අවශ්‍ය වේ. ඔබේ මිදුලේ යම් වාසස්ථාන විවිධත්වයක් ඉතිරි කිරීම මී මැස්සන්ට නිවසක් තැනීමට ඉඩ සලසයි.

පළිබෝධනාශක යනු මී මැස්සන් විනාශ කිරීමට දායකවන අතර, ඔවුන් සෘජුවම මරා දමමින් සහ රෝග සහ වාසස්ථාන අහිමි වීම වැනි අනෙකුත් ආතතිකාරක බලපෑම් වැඩි කරයි. ඔබේම උද්‍යානවල පළිබෝධනාශක භාවිතය වළක්වා ගැනීමෙන් දේශීය ජනගහනයට උපකාර කළ හැකි අතර, විශාල වරදක් වන්නේ කාර්මික කෘෂිකර්මාන්තයයි. කෘෂිකාර්මික භූ දර්ශන වලදී, මී වදවලින් පරාග සාම්පලවලින් 90% කට වඩා පළිබෝධනාශක එකකින් හෝ කිහිපයකින් දූෂිත වේ.

අවසාන වශයෙන්, දේශීය, පරාගණයට හිතකාමී පැල සිටුවීමෙන් මී මැස්සන් සහ අනෙකුත් කෘමීන් සඳහා පෝෂණය ලබා දෙනු ඇත, ඔවුන් සේනාංකවල කාර්යය කරන අතර, ජීවන ජාලයේ සෑම පුරුකක්ම ස්පර්ශ කරයි.

මුලාශ්‍ර:

Jackson, H. M., Johnson, S. A., Morandin, L. A., Richardson, L. L., Guzman, L. M., & M’Gonigle, L. K. (2022). Climate change winners and losers among North American bumblebees. Biology Letters, 18(6), 20210551. doi:10.1098/rsbl.2021.0551

Mullin, C. A., Frazier, M., Frazier, J. L., Ashcraft, S., Simonds, R., VanEngelsdorp, D., & Pettis, J. S. (2010). High levels of miticides and agrochemicals in North American apiaries: Implications for honey bee health. PLOS ONE, 5(3), e9754. doi:10.1371/journal.pone.0009754

Banner image of Augochloropsis metallica metallica collectd in Maryland, US. Photo by USGS Bee Inventory and Monitoring Lab via Flickr. Public Domain.

Liz Kimbrough is a staff writer for Mongabay. Find her on Twitter @lizkimbrough_

Liz Kimbrough විසින් Mongabay වෙත ලියන ලද ‘Beenome’ project aims to boost bee conservation with genetic mapping නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.