තෙත්බිම් පරිසර පද්ධතිවලට ද තර්ජනයක් වන දේශගුණය සම්බන්ධ අභියෝගවලට ලෝකය වෙන කවරදාටත් වඩා මුහුණ දෙයි. කෙසේ වෙතත්, 1971 රැම්සා සම්මුතිය යටතේ ජාත්‍යන්තර වැදගත්කමක් ඇති රැම්සා ස්ථාන ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇති බොහෝ තෙත්බිම් පිළිබඳ තොරතුරු යල් පැන ගිය හෝ අතුරුදහන් වී ඇති බව 2022 නොවැම්බර් 7 වන දින පැවති තෙත්බිම් සමුළුවකදී නිකුත් කරන ලද වාර්තාවකට අනුව ප්‍රකාශ කළේය. 

දිනකට පෙර සම්මත කරන ලද ලේඛනය සහ වුහාන් ප්‍රකාශය මඟින් නවතම තොරතුරු ලබා ගත හැකි වන පරිදි තෙත්බිම් තක්සේරු කිරීම සහ ගිණුම්කරණය නැවත සිදු කරන ලෙස රටවල්වලින් ඉල්ලා ඇත.

තෙත්බිම් පිළිබඳ රැම්සා සම්මුතිය සඳහා කොන්ත්‍රාත් පාර්ශ්වයන්ගේ (COP14) සම්මේලනයේ 14 වන රැස්වීමේදී රැම්සා සම්මුති ලේකම් කාර්යාලය විසින් වාර්තාව ඉදිරිපත් කරන ලදී. මෙම උත්සවය චීනයේ වුහාන් සහ ස්විට්සර්ලන්තයේ ජිනීවා යන නගරවල සම සත්කාරකත්වය දරයි.

වාර්තාවට අනුව රැම්සා අඩවි ලැයිස්තුවට ඇතුළත් තෙත් බිම්වලින් සියයට 75ක් පිළිබඳ තොරතුරු යල් පැන ගිය ඒවා බව වාර්තාවේ. ඔවුන්ගේ පැවැත්මට මානව විද්‍යාත්මක තර්ජනවලට මුහුණ දෙන අඩවි පිළිබඳ තොරතුරු මෙයට ඇතුළත් වේ.

2022 ජූනි 30 වන විට, ජාත්‍යන්තර වැදගත්කමක් ඇති තෙත්බිම් 2,439ක් ‘Ramsar Sites’ ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත. මේවා හෙක්ටයාර 254,689,088 ක පමණ ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි, එය ලොව දහවන විශාලතම රට වන ඇල්ජීරියාවේ ප්‍රදේශයට වඩා තරමක් විශාලය.

රැම්සා සම්මුතියේ පාර්ශ්වයන් අවම වශයෙන් සෑම වසර හයකට වරක්වත් ඔවුන්ගේ රැම්සා අඩවි සඳහා වන රැම්සා තොරතුරු පත්‍රිකා (RIS) හදිසි අවශ්‍යතාවක් ලෙස යාවත්කාලීන කිරීමට අවශ්‍ය වේ. මෙයින්, රැම්සා අඩවි 1,826 ක තොරතුරු කල් ඉකුත් වූ හෝ අතුරුදහන් වූ බව වාර්තාවේ දැක්වේ.

රැම්සා සම්මුතිය යනු තෙත්බිම් පරිසර පද්ධති සංරක්ෂණය සහ තාර්කික භාවිතය සඳහා කැප වූ අන්තර් රාජ්‍ය ගිවිසුමකි. මේ වන විට එහි කොන්ත්‍රාත් පාර්ශ්ව (රටවල්) 172 ක් ඇත.

අවම වශයෙන් රැම්සා අඩවි 1,225 ක් සඳහා තොරතුරු වසර හයකට පෙර යාවත්කාලීන කර ඇත. 2015 ජනවාරි මාසයේදී විධිමත් ලෙස භාවිතයට ගත් ඔන්ලයින් රැම්සාර් අඩවි තොරතුරු සේවාව හරහා පාර්ශ්වයන් තවමත් යාවත්කාලීන ඉදිරිපත් කර නොතිබුණි.

COP12 සහ COP13 ට සාපේක්ෂව යල් පැන ගිය RIS සංඛ්‍යාවේ සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් ඇති අතර, වසර 13 කට වඩා පැරණි තොරතුරු ඇත. අවම වශයෙන් අඩවි 775 ක් සඳහා, COP14 හි ඉදිරිපත් කරන ලද වාර්තාවට අනුව, තොරතුරු වසර 18 කට පෙර යාවත්කාලීන කරන ලදී.

විශේෂයෙන් වසර ගණනාවක් තිස්සේ සංශෝධිත නොවූ යල් පැන ගිය RIS යාවත්කාලීන කිරීමේ වැඩෙන අවශ්‍යතාවය වාර්තාව අවධාරණය කරයි.

COP14, COP13 සහ COP12 ට පෙර යල් පැන ගිය තොරතුරු පත්‍රිකා සහිත රැම්සාර් අඩවි ගණන

තෙත්බිම් පිළිබඳ සම්මුතිය මගින් 2021 දී නිකුත් කරන ලද දෙවන ගෝලීය තෙත්බිම් ඉදිරි දැක්මට අනුව මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම, කොරල්පර විරංජනය සහ වෙනස්වන ජල විද්‍යාව මගින් පරිසර පද්ධතිවලට විශේෂයෙන් බලපාන බව අනතුරු අඟවා තිබුණි. දේශගුණික විපර්යාස සහ තිරසාර සංවර්ධනය සම්බන්ධ ගෝලීය කැපවීම් ඉටු කිරීම සඳහා මේවා ඉතා වැදගත් වේ.

මෙය වුහාන් ප්‍රකාශනයේ වැදගත්කම අවධාරනය කරයි. ලොව පුරා තෙත්බිම් සංරක්ෂණය, ප්‍රතිසංස්කරණය, කළමනාකරණය මෙන්ම නැණවත් හා තිරසාර භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ශක්තිමත් කැමැත්ත සහ ප්‍රායෝගික ක්‍රියාමාර්ග අවශ්‍ය බව ප්‍රකාශය ඉල්ලා සිටියේය.

එය සම්මුතියේ උපායමාර්ගික සැලැස්ම වඩා හොඳින් ක්‍රියාත්මක කිරීමට සහ 2030 දක්වා වැඩි බලපෑමක්-නැඹුරු ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට අමතර සම්පත් කැප කරයි.

වාර්තාවට අනුව ඉන්දියාවේ නම් කර ඇති රැම්සා අඩවි 49 න් හයක් යාවත්කාලීන කිරීම අවශ්‍ය වේ. මෙයට රාජස්ථානයේ කියෝලේඩියා ජාතික වනෝද්‍යානය සහ මනිපූර්හි Loktak විල ඇතුළත් වන අතර, එහි යාවත්කාලීන කිරීම් අවසන් වරට 2008 දී පරිපාලන අධිකාරිය විසින් සපයන ලදී. ජල කඳන් මත මිනිසා විසින් ඇති කරන ලද ඍණාත්මක වෙනස්කම් පිළිබඳ තොරතුරු මෙයට ඇතුළත් වේ.

රැම්සා ලේකම් කාර්යාලය ඉන්දියාවේ තෙත්බිම් සහ විල් අටක් පිළිබඳ තොරතුරු සොයමින්, ජල මූලාශ්‍රවලට මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්වල ඍණාත්මක බලපෑම පිළිබඳව තහවුරු කර ඇත.

කේරළයේ වෙම්බනාද්-කෝල් තෙත්බිම සහ සාස්තම්කෝට්ට වැව, ආන්ද්‍රා ප්‍රදේශ්හි කොල්ලේරු විල, බටහිර බෙංගාලයේ නැගෙනහිර කල්කටා තෙත්බිම, ඇසෑම්හි දීපෝර් බීල්, රාජස්ථාහි සම්බාර් විල, පන්ජාබ්හි හරිකේ විල සහ කාශ්මීරයේ වුලර් විල ඊට ඇතුළත් ය.

ඔවුන් මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් මගින් අහිතකර ලෙස බලපාන බව සොයා ගන්නා ලදී. එහෙත් රජයේ බලධාරීන් විසින් රැම්සා සම්මුති ලේකම් කාර්යාලයට යාවත්කාලීන තොරතුරු මේ දක්වා ලබා දී නොමැත.

නිදසුනක් ලෙස, ඉන්දියාවේ ජායිපූර්හි විශාලතම අභ්‍යන්තර ලුණු විල වන සම්බාර් විල, අනවසර ලුණු නිස්සාරණය සහ භූගත ජලය අතිරික්ත පොම්ප කිරීම හේතුවෙන් බලපෑමට ලක් වූ බව වාර්තා විය. ඉන්දියානු පරිසර ද්වාරයෙහි ඇති ජාතික හරිත විනිශ්චය මණ්ඩලයේ නියෝග සහ විනිශ්චයන්හි පිටපත් වලට අනුව, සුප්‍රසිද්ධ විලෙහි දැවැන්ත පරිහානියක් සිදුවී ඇත.

එහෙත් ඉන්දියාවේ බලධාරීන් 2009 වසරේ සිට සම්බාර් විල පිළිබඳ ‘තත්ත්ව වාර්තාව’ රැම්සා සම්මුති ලේකම් කාර්යාලයට ලබා දී නැත.

මෙම තත්ත්වයන් යටතේ, තෙත්බිම් සම්පත් තක්සේරු කිරීම සහ ගිණුම්කරණය සිදු කිරීම සඳහා වූහාන් ප්‍රකාශය මගින් කරන ලද කැඳවීම වැදගත් වේ. එය ජාතික හා රාජ්‍ය මට්ටමින් බලධාරීන්ගේ අවධානය හා ක්‍රියාමාර්ග ඉල්ලා සිටී.

තෙත්බිම් පිළිබඳ රැම්සා සම්මුතියේ මහලේකම් මුසොන්ඩා මුම්බා, වුහාන් ප්‍රකාශය එහි අභිලාෂය සඳහා ප්‍රශංසා කළේය. තෙත්බිම්, දේශගුණික විපර්යාස සහ තිරසාරත්වය හරහා සාකච්ඡා සම්බන්ධ කිරීමේ වැදගත්කම ඇය අවධාරනය කළාය.

Kiran Pandey විසින් Down to Earth වෙබ් අඩවිය වෙත ලියන ලද COP14: Information on 75% of wetlands included in the list of Ramsar Sites is outdated නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.