ඉදිරි වසර 1/5 කාලයකදී ලෝකය, සෙල්සියස් අංශක 1.5ක උෂ්ණත්වයක් තාවකාලිකව උල්ලංඝනය කිරීමට 50% ක සම්භාවිතාවක් පවතින බව ලෝක කාලගුණ විද්‍යා සංවිධානය (WMO) නව යාවත්කාලීනයකින් පුරෝකථනය කර ඇත.

ගෝලීය වාර්ෂික සිට දසක දේශගුණය යාවත්කාලීන 2022 (Global Annual to Decadal Climate Update 2022)  මැයි 9 දින ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. එහි WMO සඳහන් කරන්නේ 2022 සහ 26 අතර අවම වශයෙන් එක් වසරක් වාර්තාගත උණුසුම්ම වසර ලෙස 2016 ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට 93% ක සම්භාවිතාවක් පවතින බවයි.

ගෝලීය වාර්ෂික සිට දශක කාලගුණයන් යාවත්කාලීන කිරීම 2022 මැයි 9 දින ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. එහි WMO ද සඳහන් කරන්නේ 2022 සහ 26 අතර අවම වශයෙන් එක් වසරක් වාර්තාගත උණුසුම්ම වසරක් ලෙස 2016 ප්‍රතිස්ථාපනය සඳහා ප්‍රකාශිත 93ක් පවතින බවයි.

1.5°C යනු 1800 ගණන්වල අග භාගයේ පෘථිවි සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සහ අද සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය අතර වෙනසයි. මෙම සීමාව ඉක්මවා යාමෙන් පෘථිවි ග්‍රහලෝකයේ බිඳෙනසුලු පරිසර පද්ධතිවලට ආපසු හැරවිය නොහැකි හානියක් සිදුවන අතර මිනිසුන්, ශාක හා සත්ව ජීවීන් කෙරෙහි දැඩි බලපෑම් මුදා හරිනු ඇත.

“1.5°C ට වඩා වැඩි එක් වසරක් යනු පැරිස් ගිවිසුමට අනුව සංකේතාත්මක සීමා උල්ලංඝනයක් සිදුකර ඇති වසරක් නොවේ. නමුත් දිගු කාලයක් සඳහා 1.5°C ඉක්මවිය හැකි තත්වයකට අප තව තවත් සමීප වෙමින් සිටින බව හෙළි වේ.” වාර්තාවේ ප්‍රධාන කර්තෘ ලියොන් හර්මන්සන්, WMO මාධ්‍ය ප්‍රකාශයක සඳහන් කර ඇත.

“1.5°C වූ පැරිස් ගිවිසුමේ මට්ටම දිගු කාලීන උනුසුම් වීම ගැන සඳහන් කරයි. නමුත් ගෝලීය උෂ්ණත්වය දිගු කාලීන එළිපත්ත වෙත ළඟා වන විට, වැඩිවන වාර ගණනක් සමඟ තාවකාලික සීමාවන් තුල සිදුවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ” WMO යාවත්කාලීන කිරීම පැහැදිලි කරයි.

දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්ඩලය (IPCC) විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද හයවන තක්සේරු වාර්තාවට අනුව, පසුගිය වසර වන විට පූර්ව කාර්මික යුගයට සාපේක්ෂව ලෝකය 1.1°C කින් උණුසුම් වී ඇත.

2015 දී පැරිස් සම්මුතිය සම්මත කරන විට 1.5°C කඩකිරීමේ සම්භාවිතාව බිංදුවට ආසන්නව පැවති නමුත් එය එතැන් සිට ක්‍රමානුකූලව 50% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති බව WMO ආයතනය පවසයි.

එක්සත් ජනපද ජාතික සාගර හා වායුගෝලීය පරිපාලනයේ මෞනා ලෝවා නිරීක්ෂණාගාරයට අනුව වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (CO2) සාන්ද්‍රණය මේ මාසයේ මිලියනයකට කොටස් 419 දක්වා ළඟා විය. විද්‍යාඥයින් විසින් ‘ආරක්ෂිත’ ලෙස සලකන මට්ටම 350 ppm වූ අතර එය අවසන් වරට නිරීක්ෂණය කරන ලද්දේ 1980 ගණන්වල අගභාගයේදීය.

“අපි හරිතාගාර වායු විමෝචනය දිගටම කරගෙන යන තාක් කල්, උෂ්ණත්වය දිගටම ඉහළ යනු ඇත” යනුවෙන් WMO මහලේකම් පෙටේරි ටාලස් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේය.

“ඒ සමඟම, අපගේ සාගර තවදුරටත් උණුසුම් වන අතර වඩාත් ආම්ලික වනු ඇත, මුහුදු අයිස් සහ ග්ලැසියර අඛණ්ඩව දියවී යනු ඇත, මුහුදු මට්ටම දිගටම ඉහළ යනු ඇත සහ අපගේ කාලගුණය වඩාත් ආන්තික වනු ඇත. ආක්ටික් උනුසුම් වීම අසමානුපාතික ලෙස ඉහළ මට්ටමක පවතින අතර ආක්ටික් කලාපයේ සිදුවන දේ අප සැමට බලපායි.

ඇත්ත වශයෙන්ම, WMO පුරෝකථනය කරන්නේ “1991-2020 සාමාන්‍යයට සාපේක්ෂව ආක්ටික් උෂ්ණත්ව විෂමතාව, ඊළඟ උතුරු අර්ධගෝලයේ දිගු ශීත සෘතු පහ තුළ සාමාන්‍යකරණය වූ විට ගෝලීය මධ්‍ය විෂමතාව මෙන් තුන් ගුණයකට වඩා විශාල වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇති” බවයි.

ආක්ටික් උනුසුම් වීමේ බලපෑම් දැනටමත් නිරීක්ෂණය වෙමින් පවතී. ඉන්දියාව සහ පකිස්තානය පුරා මෑතදී ඇති වූ තාප තරංගය, ආක්ටික් ප්‍රදේශය උණුසුම් වෙමින් පවතින ලා නිනා පීඩන රටාවක් සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීම උණුසුම් වීමට අර්ධ වශයෙන් හේතු විය.

මෙය ඉන්දියානු ප්‍රාන්ත 15කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක වසර මුලදී උෂ්ණත්වය අසාමාන්‍ය ලෙස ඉහළ යාමට හේතු විය. කෙසේ වෙතත්, 2022 ඉතිරි කාලය සඳහා, “ඇලස්කාව, බටහිර කැනඩාව සහ ඉන්දියාව සිසිල් විය හැකි” බව වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

Avantika Goswami විසින් Down to Earth වෙබ් අඩවිය වෙත ලියන ලද World may temporarily breach 1.5°C in the next five years: WMO නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.