2016-2018 කාලය තුළ ස්ටන්ෆෝඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ විද්‍යාඥයන් වන සහ කර්ටිෂ් ඩොයිෂ් විසින් වසර මිලියන 250කට පමණ පෙර පෘථිවි දේශගුණය වෙනස් වූ ආකාරය පර්මියන් වඳ වී යාමට හේතුව කුමක්දැයි දැන ගැනීමට අනුකරණය කර ඇත.

පෘථිවි ග්‍රහලෝකයේ විශේෂයන්ගේ මහා වඳවී යාම, සාගරවල අලුතින් පරිණාමය වූ බොහෝ ජීවීන් අතුගා දමා ඇත.

පෙන් සහ ඩොයිෂ් මෙම දේශගුණික විපර්යාසයට හේතු වූයේ කුමක්දැයි දැන ගැනීමට උනන්දු විය. මක්නිසාද යත්, වර්තමාන දේශගුණික අර්බුදය සාගරවලට බලපාන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ එහි ඇත..

වසර මිලියන 298.9-252.2 කට පෙර පැවති පර්මියන් යුගය ඩයිනෝසරයන් ග්‍රහලෝකය පාලනය කිරීමට පෙර කාලයකි. ගෝලීය සාගර උෂ්ණත්වය අදට වඩා අංශක 10 කින් වැඩි විය. ඔක්සිජන් මට්ටම සියයට 80 කින් අඩු විය.

මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ, ගොඩබිම් ස්කන්ධයන් එකිනෙක ගැටීමෙන් පැන්ජියා නම් සුපිරි මහාද්වීපය නිර්මාණය විය. සුපිරි මහාද්වීපය ශුෂ්ක විය; වසර පුරා වර්ෂාපතනය ලැබුණේ කොටස් කිහිපයකට පමණි.

කෙසේ වෙතත්, පෘථිවියේ බොහෝ ප්‍රදේශ ආවරණය කර ඇති විශාල පැන්තලාසික් සාගරය, ස්පොන්ජ් සහ කොරල් විශේෂ, ඇමෝනයිට් (කුඩා ෂෙල් වෙඩි සහිත ජීවීන්), බ්‍රැකියෝපොඩ් (තරු මාළුවලට සමීපව සම්බන්ධ අපෘෂ්ඨවංශික සතුන්) සහ ෆුසුලිනිඩ් ෆෝරමිනිෆෙරා (තනි සෛලික ජීවීන්) සඳහා නිවහන විය. ඉන්පසු උරගයන් වර්ධනය වීමට පටන් ගත්තේය. පසුව මෝරුන් සහ ඇට මසුන් ද වර්ධනය විය.

යුගයේ අවසානය වන විට, මධ්‍යම සයිබීරියාවේ ගිනිකඳු පිපිරීම් මාලාවක් සිදු වූ අතර, වායුගෝලයට දැවැන්ත හරිතාගාර වායු (GHG) එන්නත් කරන ලදී. එදා මෙන්ම අද ද පාලනය නොකළ හරිතාගාර වායු විමෝචනය දේශගුණික විපර්යාස ඇති කළේය.

පෙන් සහ ඩොයිෂ් විසින් අනුකරණය කරන ලද දර්ශනය තුළ සොයාගත් දේ පුදුම සහගතය. ගිනිකඳු පිපිරීම් වලින් පසු දේශගුණික විපර්යාසය සමෘද්ධිමත් හා විවිධාකාර ජීව ස්වරූපයන් සඳහා මරණයක් විය.

බොහෝ දීර්ඝායුෂ පැවතුම් නැති විය. දළ වශයෙන් සාගර විශේෂවලින් සියයට 96 ක් සහ ගොඩබිම් විශේෂවලින් සියයට 70 ක් වඳ වී ගොස් ඇත. මේ අනුව, විද්‍යාඥයන් මෙම කාලය හඳුන්වන්නේ ‘මහා මරණය’ ලෙසයි.

ඊළඟට, කණ්ඩායම හරිතබුතිකවාදයl නමින් තවත් අනුකරණයක් කළා. මතුපිට සිට ගැඹුරු මුහුද දක්වා, සමක ජලයේ සිට ධ්‍රැව දක්වා විශේෂ බෙදා හරින ආකාරය සිතියම්ගත කිරීම සඳහා සුපිරි පරිගණකය විශේෂවල ලක්ෂණ විශ්ලේෂණය කරයි.

“උණුසුම් ජලය හෝ අඩු ඔක්සිජන් මට්ටම් වලට විශේෂයකට ඔරොත්තු දිය හැකිද යන්න පිළිබඳ තොරතුරු මෙම ගතිලක්ෂණ මගින් ග්‍රහණය කර ගනී” යනුවෙන් ඩොයිෂ් පැවසීය.

කණ්ඩායම ඔවුන්ගේ ගති ලක්ෂණ මත පදනම්ව ජීව විශේෂ 61ක් කෙටි ලැයිස්තුගත කර ඇත. කාර්යයේ අවසාන කොටස වූයේ පෘථිවි පද්ධතියේ පරිසර භෞතික විද්‍යාත්මක ආකෘතිය පිළිබඳව කතා කිරීමට ය.

අන්තර්ක්‍රියා මගින් ඔවුන්ට ප්‍රතිදානයක් ලබා දුන් අතර, එය කර්ටිස්ට අනුව, යම් ස්ථානයක පාරිසරික තත්ත්වයන් තුළ විවිධ විශේෂ කීයක් වාසය කළ හැකිද යන්න විස්තර කරන සිතියමකි.

පසුව ඔවුන් දෙදෙනා විශේෂ ප්‍රතිචාර දක්වන ආකාරය බැලීමට දේශගුණය සෙල්සියස් අංශක 2-10 කින් උණුසුම් කළහ. “සමහර විශේෂවලට පිටවෙන්න සිදු වන්නේ එය අධික ලෙස රත් වූ නිසා හෝ ඔක්සිජන් අඩු වූ නිසා ය. නිවර්තන කලාපයේ සමහර විශේෂ ධ්‍රැවීය ජලයට ගමන් කළ හැක්කේ එය වඩාත් පිළිගැනීමට ලක්වන බැවිනි. ”ඔහු සටහන් කරයි.

වසර මිලියන 250 කට පෙර සාගර ජීවීන් වඳ වී යාමට අඩු ඔක්සිජන් සහ උණුසුම් තත්ත්‍වය හේතු වේද යන්න පිළිබඳ ඔවුන්ගේ විමසුමට විද්‍යාඥයින්ට ස්ථිර පිළිතුරක් තිබුණි.

මේ සමඟ දැනට සාගරවල ජීවයට සිදුවෙමින් පවතින දේ පිළිබඳ ඉඟියක් ද ඔවුන්ට ලැබී ඇත.

“මෙය වැදගත් වන්නේ පර්මියන් යුගයේ අවසානයේ සිදු වූ දේශගුණික විපර්යාස දැන් දිග හැරෙමින් පවතින කාලගුණික විපර්යාසයට සමාන වන බැවිනි,” ඩොයිෂ් ඩවුන් ටු අර්ත් වෙත පැවසීය. සාරාංශගත කිරීම සඳහා, මිනිසා විසින් ප්‍රේරණය කරන ලද ගෝලීය උණුසුම මගින් ඉන්ධන සපයන වත්මන් යුගයේ සාගර කැළඹීමකට ලක්ව ඇත.

පර්මියන් වඳ වී යාමෙන් පසු ජීවය ආපසු හැරී ඇත. සාගර යනු ග්‍රහලෝකයේ විශාලතම පරිසර පද්ධතිය වන අතර එය ජීවය සඳහා පවතින සියලුම අවකාශයන්ගෙන් සියයට 95 ක් සහ ග්‍රහලෝකයේ මුළු විශේෂවලින් සියයට 90 කට සත්කාරකත්වය සපයයි.

එහෙත්, දේශගුණික විපර්යාස බලපාන ආකාරය හෝ දැනටමත් සාගරවලට බලපාන ආකාරය සාමාන්‍යයෙන්  දිගු හා අවිනිශ්චිත ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇති කරයි.

සන්ෂයින් කෝස්ට් විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය ඩේවිඩ් එස් ෂෝමන් පැවසුවේ සමාකරණ මගින් අනාගතයේ සිදු විය හැකි දේ පිළිබඳ පුළුල් චිත්‍රයක් සපයන නමුත්: බොහෝ සාගර විශේෂයන්ගේ දත්ත ඇත්තේ ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයකි. 

මෙයට හේතුව අප සැබවින්ම සාගර ගවේෂණය කර නොමැති සරල හේතුව නිසා ඇති වන බලපෑම් බොහෝමයක් නොදන්නා බැවිනි.

සාගරවල සාමාන්‍ය ගැඹුර අඩි 12, 100 ක් සහ ප්‍රදේශවලින් සියයට 80ක් කිසිසේත්ම ගවේෂණය කර නොමැත. 

සාගර ලෝකයේ වාසය කරන විශේෂ සංඛ්‍යාව තවමත් නිශ්චිතව නොදනී; විශේෂවලින් සියයට 91 ක් තවමත් විස්තර කිරීමට හෝ වර්ගීකරණය කොට නොමැත. බොහෝ දෙනා ප්‍රසිද්ධියේ කියන පරිදි අපි අපේ මුහුදු මතුපිටට වඩා චන්ද්‍රයා සහ අඟහරු මතුපිට ගැන දන්නවා.

ගැඹුරු සාගර උණුසුම් වෙමින් පවතී. දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ දර්ශකයක් ලෙස විද්‍යාඥයන් සාගර තාප අන්තර්ගතය දෙස අධ්‍යනය කර බලයි. සාගර තාප අන්තර්ගතය යනු සාගරය විසින් රැස් කරන ශක්තියයි.

අඛණ්ඩ GHG විමෝචනය තාපය නැවත අභ්‍යවකාශයට යාම වළක්වයි. නමුත් සාගර ජලය හා සසඳන විට වායුගෝලය අඩු තාප ධාරිතාවක් ඇති අතර එය 1000 ගුණයකින් වැඩි තාපයක් ලබා ගත හැකිය. එමනිසා, එයින් වැඩි කොටසක් සාගරයට ගමන් කරයි.

සාගර තාප ප්‍රමාණය 2021 දී වාර්තාගත ඉහළ අගයකට ළඟා විය. සාගරයේ ඉහළ මීටර් 2,000 1981-2010 සාමාන්‍යයට සාපේක්ෂව 2021 දී zettajoules (ZJ) 235 තාපය අවශෝෂණය කර ගත්තේය. ලොව පුරා මිනිසුන් එක් වසරක් තුළ භාවිතා කරන ශක්තියේ එකතුව ZJ භාගයක් පමණ වේ (එක් ZJ යනු ජූල් 10^21 ට සමාන වේ.)

“කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සහ අනෙකුත් හරිතාගාර වායු ගොඩනැගීමෙන් බලශක්ති අසමතුලිතතාවයක් පවතී” යනුවෙන් කොලරාඩෝ හි වායුගෝලීය පර්යේෂණ සඳහා වූ ජාතික මධ්‍යස්ථානයේ කීර්තිමත් විද්වතෙක් වන කෙවින් ට්‍රේන්බර්ත් ඩවුන් ටු අර්ත් වෙත පැවසීය.

ජස්ටින් පෙන් සහ කර්ටිස් ඩොයිෂ්ගේ සාගර සහ දේශගුණික විපර්යාස සමාකරණ අත්හදා බැලීම පිළිබඳ මූලික කෘතිය වෙත නැවත අවධානය යොමු කොට බලමු.

දේශගුණික විපර්යාස අනාගතය සඳහා අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්න පිළිබඳව 2018 දී ඔවුන් තවත් ආශ්‍රිත අධ්‍යයනයක් ආරම්භ කළහ.

මෙම අවස්ථාවේදී, ඔවුන් ඔවුන්ගේ අනුකරණයන් වඩාත් නිවැරදි කිරීමට පෘථිවි පද්ධති ආකෘති දුසිමක් භාවිතා කළහ. විශේෂ ව්‍යාප්තිය වෙනස් වන ආකාරය බැලීමට ඔවුන් උෂ්ණත්වය ඉහළ නැංවීය.

ඔවුන් සොයා ගත් දෙය භයානක විය: විමෝචනය අඛණ්ඩව ඉහළ ගියහොත් සහ මෙම සියවස අවසන් වන විට උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 4.9 දක්වා ළඟා වුවහොත්, සාගර ප්‍රභේදවලින් සියයට 40 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් 2300 වන විට සහ 2100 වන විට සියයට 8 ක් පමණ විනාශ විය හැකිය. ඔවුන් තම සොයාගැනීම් ‘විද්‍යාව 2022 දී ප්‍රකාශයට පත් කළේය.

වර්තමාන මානව යුගයේ ගෝලීය සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික යුගයේ සිට දැනටමත් සෙල්සියස් අංශක 1.1 කින් ඉහළ ගොස් ඇත. ලෝකය ඉහළ GHG විමෝචන පථය ගතහොත් 2100 වන විට එය සෙල්සියස් අංශක 5 කින් වැඩි වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත.

සාගර ද, තාපය රැස් කිරීම සහ ඔක්සිජන් වේගයෙන් අහිමි වීම – පර්මියන් යුගය සිහිගන්වන සිදුවීම්. IPCC හි “දේශගුණික විපර්යාස 2022: බලපෑම්, අනුවර්තනය සහ අවදානමට” අනුව, මුහුදු උණුසුම් වීම හේතුවෙන් විශේෂයන් සාමාන්‍යයෙන් දශකයකට කිලෝමීටර 59 ක වේගයකින් ධ්‍රැව දෙසට ගමන් කර ඇත.

Rohini Krishnamurthy විසින් Down to Earth වෙබ් අඩවිය වෙත ලියන ලද Oceans Great Dying 2.0: Mass extinction haunts oceans නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.