කුණු කසළ සොයා යන ශ්‍රී ලංකාවේ කපුටෝ 

• අප්‍රේල් 27 වන දින ජාත්‍යන්තර කපුටන් සහ කපුටන් අගය කිරීමේ දිනය සමරනු ලබන්නේ, ඔවුන් අප අවට සිටින, නමුත් මිනිසුන්ගේ අඩු කැමැත්තක් ඇති, වඩාත්ම බුද්ධිමත් පක්ෂීන් සමූහය නිසාවෙනි.

• ශ්‍රී ලංකාව කපුටන් විශේෂ දෙකකට නිවහනක් වේ. එම නිසාම කපුටන් බහුලව දක්නට ලැබෙන්නේ කරදරයක් ලෙසිනි. නමුත් කපුටන් 500ක පමණ රංචු ඇද ගන්නා කසල, දුර්වල අපද්‍රව්‍ය කළමණාකරණයේ අඛණ්ඩ විසඳුමක් ලෙසින් සක්‍රීයව ඇත.

• කුණු කසළ පසුපස යාමේදී, කපුටන් දැන් හෝර්ටන් තැන්න ජාතික වනෝද්‍යානය වැනි පාළුකරයේ තෝතැනිවල පවා දක්නට ලැබෙන අතර, එහිදී ඔවුන් මිනිස් අමුත්තන් විසින් ඉතිරි කරන කුණු කසළවලින් මෙන්ම දේශීය වනජීවී විශේෂවලින් පෝෂණය වේ.

• ශ්‍රී ලංකාවේ කපුටන් ගැන අධ්‍යයනය කරන විද්‍යාඥයන් පවසන්නේ ඔවුන්ගේ ගහනය පාලනය කර ගැනීමට ඇති හොඳම ක්‍රමය ඔවුන් මරා දැමීම හෝ බිත්තර විනාශ කිරීම වෙනුවට රටේ අපද්‍රව්‍ය හොඳින් කළමනාකරණය කිරීම බවයි.

කොළඹ කපුටන් ඉතා බුද්ධිමත් කුරුල්ලන් වන බව පුළුල් ලෙස හඳුනාගෙන තිබුණද, ඔවුන් බොහෝ කලක සිට කරදරයක් සහ පළිබෝධකයෙකු ලෙස නම් දරා ඇත. එමෙන්ම වසර 2000ක් පමණ ඈතට දිව යයි. බෞද්ධ සම්ප්‍රදායෙන් එන ජාතක සදාචාර කතා වල පවා කපුටන් ගැන සඳහන් වේ. වංශාධිපතියෙකුගේ මුළුතැන්ගෙයෙහි අඩක් ආවරණය කරන ලද මාළු පිඟානක් ඔත්තු බලා එය සොරකම් කිරීමට උත්සාහ කල “කපුටෙකු” අල්ලාගෙන, තටු උදුරා එළියට ඇද දැමූ කතාවක්ද ජන වහරේ වෙයි.

නමුත් ශ්‍රී ලංකාවේ නූතන කපුටන්, අප්‍රේල් 27 වන දිනට යෙදෙන ජාත්‍යන්තර කපුටන් සහ කපුටන් අගය කිරීමේ දිනය සඳහා පරිපූර්ණ අාදර්ශයක් වේ.

ශ්‍රී ලංකාව කපුටන් විශේෂ දෙකකට නිවහනය වේ. දකුණු ආසියාවේ බොහෝ ප්‍රදේශවල දක්නට ලැබෙන සුලභ පක්ෂියෙකු වන විශාල හොට සහිත කපුටා (Corvus macrorhynchos) සහ ගෘහස්ථ කපුටා හෝ ඉන්දියානු කපුටා  (Corvus splendens) වේ. මැලේසියාවේ පිනග්න් ප්‍රාන්තයෙන් හමුවන ගෘහස්ථ කපුටන්, දළඹුවන් පාලනය සඳහා 1890 ගණන්වල ශ්‍රී ලංකාවට ගෙන ආ පක්ෂීන් 56 දෙනෙකුගෙන් බෝවී, වර්තමාන ගහනය දක්වා වර්ධනය වී ඇතැයි සැලකේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ග්‍රාමීය පරිසරයේ විශාල කපුටන් බහුලව සිටින අතර, ගෘහස්ත කපුටා බොහෝ දුරට නගර ආසන්නයේ දක්නට ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, ඔවුන්ට පොදුවේ ඇති එක් දෙයක් නම්, දෙදෙනාම කුණු කසළ මත සමෘද්ධිමත් වන අතර, දිවයින වටා ඇති බොහෝ විවෘත කුණු ගොඩවල් වෙත ඇදී එති. තවත් දෙයක් නම් මේ දෙකම ශ්‍රී ලංකාවේ නීතිය යටතේ ආරක්‍ෂා නොකළ පක්ෂි විශේෂ හත අතර වේ. නමුත් රට තුළ දක්නට ලැබෙන පක්ෂි විශේෂ 500 න් අතිමහත් බහුතරයක් ආරක්ෂා කර ඇත.

කුණු කසළ මත සමෘද්ධිමත්

ශ්‍රී ලංකාවේ වාණිජ අගනුවර වන කොළඹ, රටේ විශාලතම කපුටන් ගහනය ඇති බව පෙනේ. බර්ඩ්ලයිෆ් ඉන්ටර්නැෂනල් හි දේශීය අනුබද්ධිත ශ්‍රී ලංකා ක්ෂේත්‍ර පක්ෂි විද්‍යා සමූහය (FOGSL) 1970 ගණන්වල අගභාගයේදී කොළඹ කපුටන් පිළිබඳ අධ්‍යයනයක් ආරම්භ කළ අතර, එම උත්සාහය අදටත් ක්‍රියාත්මක වේ.

“අපගේ අධ්‍යයනයෙන් පෙන්නුම් කළේ කසළ, ජනගහනයේ උච්චාවචනයන් සමඟ කෙලින්ම සම්බන්ධ වී ඇති බවයි,” FOGSL සභාපති සහ කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලයේ සත්ව විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු වන නිහාල් දයාවංශ මොන්ගාබේ වෙත පැවසීය.

කපුටන් රැළේ ප්‍රමාණය අනුව බොහෝ විට තනි ගසක් හෝ එකම ප්‍රදේශයේ තැන් කිහිපයක සිටී. මෙමගින් FOGSL පර්යේෂකයන් හට, හැන්දෑ කාලයේ රොස්ට් ගණන් කිරීම හරහා කරන ජනගහන තක්සේරුවක් සිදු කිරීම පහසු කරයි. දශක ගණනාවක් පුරා, කොළඹ කාක්කන් ගහනය 1980 දී කුරුල්ලන් 50,000 සිට 2006 දී 124,300 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති බව ඔවුන් වාර්තා කර ඇත. නමුත් 100,000 සීමාවෙන් පහළට, 2012 දී 98,350 දක්වා පහත වැටුණි.

දයාවංශ පැවසුවේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය 2010 දී කොළඹ අලංකරණ ව්‍යාපෘතිය බවත්, විවෘත කුණු ගොඩවල් කිහිපයක් වසා දැමීම ඇතුළත් වූ බවත් ය. නමුත් 2014 න් පසු රජය බොහෝ දුරට ව්‍යාපෘතිය අතහැර දැමූ අතර නව කුණු ගොඩවල් පෙනෙන්නට පටන් ගත්තේය.

කොළඹ කපුටන් ප්‍රධාන වශයෙන් ගෙවල් කපුටන්ය (විශාල කපුටන් 5%ක් පමණ වේ), පුද්ගලයන් 500ක් පමණ රංචුවල ගැවසෙන – මෙවැනි සංඛ්‍යා තවදුරටත් සුලභ නොවූ බව දයාවංශ පවසයි.

ආවේණික වන ජීවීන් කෙරෙහි බලපෑම

ආවේණික වන ජීවීන් කෙරෙහි කපුටන්ගේ බලපෑම අධ්‍යයනය ආරම්භ කිරීමට ආශ්වාදය ලැබුණේ කුරුල්ලන්ට හිරිහැරයක් වී ඇති පාසලක් අසල පිහිටි පොදු වෙළෙඳ පොළකින් බව ශ්‍රී ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ පක්ෂි විද්‍යාඥ සහ පරිසර විද්‍යාව පිළිබඳ සම්මානිත මහාචාර්ය සරත් කොටගම මහතා පවසයි.

“මෙම වෙළඳපොළ වෙනත් ප්‍රදේශයකට ගෙන ගිය අතර ප්‍රදේශයේ කපුටන් ගහනය ද අඩු විය,” කොටගම මොන්ගාබේට පවසයි.

වසර ගණනාවක් පුරා, කපුටන් කුණු සමග ගමන් කරන බව අධ්‍යයනය තහවුරු කර ඇත. තවද එය පහසුවෙන් තෝරා ගැනීම සඳහා විවෘත ඩම්ප්සයිට් පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවේ. ශ්‍රී ලංකාවේ පාරිසරික වශයෙන් සංවේදී ප්‍රදේශවලින් එකක් වන සහ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන හෝටන් තැන්න ජාතික වනෝද්‍යානය තුළ, මිනිස් අමුත්තන්ගේ සෑම වැඩිවීමක් සමඟම විශාල කපුටන් ප්‍රමාණයක් ගලා එයි.

ජාතික වනෝද්‍යානයට පැමිණෙන අමුත්තන් සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටෙන විට, කොවිඩ්-19 වසංගතයේදී සිදු වූවාක් මෙන්, කපුටන් හට ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ආහාර ප්‍රභවය අහිමි වී දේශීය විශේෂ දඩයම් කිරීමට පටන් ගත්තේය. ශ්‍රී ලංකාවේ පමණක් දක්නට ලැබෙන කටුස්සෙකු වන Ceylon deaf agama වැනි ආවේණික විශේෂ මෙයට ඇතුළත් වේ. එමගින් කපුටන් ගහනය පාලනයකින් තොරව වැඩි වුවහොත් දේශීය විශේෂවලට සිදුවන බලපෑම පිළිබඳ කනස්සල්ලක් මතු වන බව කොටගම පවසයි.

දයාවංශ පවසන්නේ කුරුල්ලන්ට ඇති ආහාර සම්පත් කළමනාකරණය කිරීමෙන් කපුටන් ගහනය පාලනය කළ හැකි බවයි. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඵලදායී කසළ කළමනාකරණ උපාය මාර්ගයක් බව ඔහු පවසයි. සිංගප්පූරුව වැනි සමහර රටවල කුරුල්ලන් තුරන් කිරීම සඳහා උන් ඇල්ලීමේ තරඟ සහ වෙනත් ක්‍රමද තිබේ.

නමුත් වසර 2000කට පෙර ජාතක කතාවට විකල්ප සදාචාරයක් තිබේ නම්, වර්තමාන ගැටලුවට අදාළ වන්නේ නම්, එය ආරම්භ කිරීමට වංශාධිපතියාගේ කුස්සියේ මාළු පිඟාන සම්පූර්ණයෙන්ම ආවරණය කළ යුතුව තිබුණි.

“බිත්තර විනාශ කිරීම, වැඩිහිටියන් ඝාතනය කිරීම වැනි කෘත්‍රිම ජනගහන පාලන ක්‍රම ක්‍රියාත්මක කිරීම අවශ්‍ය නොවනු ඇත, සහ “කසළ ස්ථාන වඩා හොඳින් කළමනාකරණය කිරීම පිළිතුරක් වනු ඇත.” දයාවංශ පවසයි.

Malaka Rodrigo විසින් Mongabay වෙත ලියන ලද For Sri Lanka’s crows, following the trash is all part of the hustle නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි