වර්ගීකරණ ජාලයක් ලිහා දමමින් ශ්‍රී ලංකා පර්යේෂකයන් නව මකුළුවන් හත් දෙනෙකු හඳුන්වා දෙයි

• නව ජාන විශ්ලේෂණයක් මගින් Flacillula නම් පිනුම් මකුළු ගණයේ ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික විශේෂ හතක් හඳුන්වා දී ඇත.
• F. lubrica විශේෂය 1901දී විස්තර කරන ලද මුත් මෙම කුලය එතරම් අධ්‍යයනය කර නොමැත.
• F. lubrica හෝ පෙරදිග පිනුම් මකුළු විශේෂයට, දැන් අලුතින් සොයාගත් ඉපැරණි මකුළු විශේෂයක් සහ උන්ගේ වාසස්ථානද ඇතුළුව නම් කර ඇති තවත් විශේෂ හතක් එකතු වී ඇත.
• මෙම සොයාගැනීම ශ්‍රී ලංකාවෙන් හමුවන පිනුම් මකුළුවන් සංඛ්‍යාව (සැල්ටිසීඩේ පවුල) 159 දක්වා වැඩි කරන අතර දිවයිනේ මුළු මකුළු විශේෂ සංඛ්‍යාව 626 ක් වේ.

පැතලි සෘජුකෝණාස්‍රාකාර මුහුණක් මත විශාල ඇස් දෙකක් සහ හිස වටා තවත් ඇස් හයක් සහිතව, සැල්ටිසීඩේ පවුලේ පිනුම් මකුළුවන්ට අරක්නිඩ් ප්‍රමිතීන්ට අනුව තරමක් පිටසක්වල පෙනුමක්ද ලබා ගත හැකිය.

නමුත් එම අමතර ඇස් සියල්ල ඌට අසමසම දර්ශනයක් ලබා දෙයි. එය අනතුරකදී හෝ දඩයම් කිරීමේදී දිගු දුරක් පැනීම සඳහා උපකාරී වේ. සැල්ටිසිඩේ යනු ලොව විශාලතම මකුළු පවුල වන අතර, සියලු මකුළු විශේෂ අතරින් ඉන් 13% ක් සම්පූර්ණ කරයි. පිනුම් මකුළු පවුලේ නව සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකු විස්තර කරන නව අධ්‍යයනයකට ස්තූතිවන්ත වන්නට දැන් එය ටිකක් විශාලව ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකාවේ ජෛව විවිධත්වය වැඩි කරමින්ය.

නව විශේෂය විස්තර කරන ලද්දේ Flacillula කුලයට අයත් පරිණාමීය පවුල් ගස ඉවත් කිරීමේ උත්සාහයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙසින් වන අතර, Flacillula lubrica විශේෂය ශ්‍රී ලංකාවෙන් සියවසකට වැඩි කාලයකට පෙර විස්තර කර ඇත. එතැන් සිට තවත් මකුළුවන් පස් දෙනෙකු එම කුලයට අයත් වේ.

නමුත් ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික මූලික අධ්‍යයන ආයතනයේ අධ්‍යයන සම කර්තෘවරුන් වන දිලිනි බෝපෙආරච්චි සහ සුරේෂ් බෙන්ජමින් යන දෙදෙනාම මෙම කුලයේ සංයුතිය සමාලෝචනය කිරීමට උත්සාහ කළ අතර, ඔවුන් ලියා ඇති පරිදි, එහි ඇති “සාමාන්‍ය නොවන විශේෂ කිහිපයක් සඳහා රඳවා තබා ගැනීමක්” බවට පත් කර ඇත. 

වේශාන්තරණයේ අති දක්ෂයෝ 

පර්යේෂකයන් කණ්ඩායම දිගු කාලයක් පුරා ශ්‍රී ලංකාවේ සියලුම දේශගුණික කලාප ආවරණය කිරීම සඳහා විවිධ ප්‍රදේශවල සංචාරය කළ අතර, ඔවුන් Flacillula මකුළුවන් 24 දෙනෙකු එකතු කළහ. ඔවුන් සොයා ගත් දෙය නම්, “උන් අතරින් බොහොමයක් ඇත්ත වශයෙන්ම Flacillula විශේෂ නොවන අතර, කුලය රඳවා තබා ගැනීමක් ලෙස භාවිතා කර ඇති බැවින් අපි මෙම අපැහැදිලි අධ්‍යයනයන් පැහැදිලි කොට ඇත.” බෙන්ජමින් Mongabay වෙත පැවසීය.

Flacillula කුලය විශේෂ අටකින් සමන්විත බව අධ්‍යයනයෙන් දැන් තහවුරු වී ඇත.F. lubrica: F. dothalugala, F. ellaensis, F. henryi, F. hodgsoni. F. johnstoni. F. naipauli and F. piyasenai.

පිනුම් මකුළුවන් අධ්‍යයනය කිරීමට සිත්ගන්නා කණ්ඩායමක් එකතුවූ බව බෙන්ජමින් පැවසීය. ඔවුන් දිවා කාලයේ දඩයම් කරයි. ඔවුන්ගේ කැපී පෙනෙන දර්ශනය ගොදුරු සොයා ගැනීමට උපකාරී වේ. සමහරු සැඟවී සිටීමේ ප්‍රවීණයන් වන අතර බොහෝ දෙනෙකුට නැටුම් ස්වරූපයෙන් සිත්ගන්නා සුළු පෙම් සංදර්ශන ඇත. ශ්‍රී ලංකාව වඩාත් වර්ණවත් පිනුම් මකුළුවන්ගේ නිවහන වන අතර, නව විස්තර අනුව මෙහි ඇති මුළු මකුළු විශේෂ සංඛ්‍යාව 626 අතරින්, මෙරට පිනුම් මකුළුවන් සංඛ්‍යාව 159 දක්වා ඉහල ගොස් ඇත.

Flacillula කුලයට අයත් මකුළුවන්ට කුඩා සිරුරු ඇත. ඒවා වටකුරු-ඕවලාකාර දක්වා වන අතර එක් කොඳු ඇට පෙළක් සහිත ශක්තිමත් පළමු පාද යුගලයක් ඇත. තවද කොඳු ඇට පෙළ නොමැති තවත් කකුල් හයක් ඇත. පිනුම් මකුළුවන් මිලිමීටර් 3-4 ක් හෝ අඟල් අටෙන් පංගුවක් පමණ ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත වේ.

ශ්‍රී ලංකාව පුරා සිටින අනෙකුත් බොහෝ විශේෂ මෙන්ම ඔවුන් මුහුණ දෙන ප්‍රධාන තර්ජනය වාසස්ථාන විනාශයයි.

“විස්තර කරන ලද මෙම නව විශේෂ හතම සාපේක්ෂව ස්වල්ප දෙනෙකු පමණක් දන්නා අතර සීමිත පරාසයක ව්‍යාප්තව සිටී. එබැවින් ඒවා වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ඒවා ලෙස සැලකිය හැකිය,” බෙන්ජමින් පැවසීය.

ස්ථාන සහ ඓතිහාසික පුද්ගලයින්ට ගෞරව කිරීම

මෙම අලුතින් විස්තර කරන ලද විශේෂ දෙක, F. dothalugala සහ F. ellaensis සොයාගත් ප්‍රදේශ වන්නේ මධ්‍යම පළාතේ නකල්ස් කඳුවැටියේ දෝතළුගල සහ ඌව පළාතේ පස්සර-ඇල්ල මාර්ගය ආශ්‍රිතවය. F. piyasenai. විශේෂය නම් කර ඇත්තේ සම කර්තෘ බෝපෙආරච්චිගේ පියා වන පියසේන බෝපෙආරච්චිගේ නමිනි.

අලුතින් විස්තර කරන ලද අනෙකුත් විශේෂ හතර නම් කර ඇත්තේ කීර්තිමත් ගෝලීය පුරවැසියන් සිහිපත් කිරීම සඳහා ය. දැඩි පාඨකයෙකු සහ සාහිත්‍ය ලෝලියෙකු වන බෙන්ජමින්, F. naipauli ලෙස නම් කිරීමට තෝරා ගත්තේ, 2001 සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගලාභී, දිවංගත බ්‍රිතාන්‍ය ලේඛක වී.එස්. නාපොලි වෙනුවෙනය. F. henryi ලෙස නම් කර ඇත්තේ කොළඹ කෞතුකාගාරයේ ක්‍රමානුකූල කීට විද්‍යාව පිළිබඳ හිටපු භාරකරුවෙකු වූ දිවංගත ජෝර්ජ් මොරිසන් රීඩ් හෙන්රි වෙනුවෙනි. සාමාන්‍යයෙන් ඔහුව ජී. එම් ලෙස හැඳින්වේ. හෙන්රි විසින් ‘Guide to the Birds of Ceylon’ පොත 1955 දී ප්‍රථම වරට ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. F. hodgsoni ලෙස නම් කොට ඇත්තේ ඉන්දියාවේ සහ නේපාලයේ සේවය කළ පුරෝගාමී පරිසරවේදියෙකු සහ ජනවාර්ගික විද්‍යාඥයෙකු වන නැසීගිය බ්‍රේන් හෝග්ටන් හොඩ්ග්සන් හට ගෞරව පිණිසය.

මේ අතර F. johnstoni ලෙස නම් කර ඇත්තේ ස්වභාව විද්‍යාඥයෙකු හෝ ප්‍රකට ලේඛකයෙකු නොවූ අභාවප්‍රාප්ත ඇලෙක්සැන්ඩර් ජොන්ස්ටන් හට ගෞරවය පිණිසය. ජොන්ස්ටන් 1800 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ලංකාවේ අගවිනිසුරුවරයා ලෙස සේවය කළේය, එම කාලය තුළ ඔහු ස්වදේශික ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට වැඩි අයිතිවාසිකම් ලබා දෙන පරිපාලන හා නීති ප්‍රතිසංස්කරණය හඳුන්වා දුන්නේය. ඔහු රාජකීය ආසියාතික සංගමයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙක් ද විය.

මූලාශ්‍ර:

Bopearachchi, D. P, & Benjamin, S. P. (2021). Phylogenetic placement of Flacillula strand, 1932 with seven new species from Sri Lanka (Araneae: Salticidae). Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research, 59(6), 1255-1272. doi:10.1111/jzs.12485

Malaka Rodrigo විසින් Mongabay වෙත ලියන ලද In untangling a taxonomic web, Sri Lankan researchers describe seven new jumping spiders නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.