පෘථිවියේ අයිස් තට්ටු උණුසුම් දේශගුණයකට ප්‍රතික්‍රියා දක්වන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ අපගේ දැනුම මත පදනම්ව මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමේ සමහර ආකෘති වැරදි විය හැකි බව නව අධ්‍යයනයකින් ප්‍රකාශ විය. 

2022 ඔක්තෝබර් 17 වන දින ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අධ්‍යයනයෙන් ප්‍රකාශ වූයේ ද්‍රව වූ අයිස් ජලාපවහනය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය සහ ග්ලැසියරවල වේගය වෙනස් කරන ආකාරය මත මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම පිළිබඳවයි.

අයිස් කුට්ටි කඩාවැටීමේ වාර ගණන මත ඉදිරි වසරවලදී එය තීරණාත්මක  කාර්යභාරයක් ඉටු කරනු ඇත. මෙසේ අයිස් කුට්ටි කැඩී අයිස් කුට්ටි ලෙස වෙරළබඩ ‘ෆ්ජෝර්ඩ්’ වලට වැටේ. ෆ්ජෝර්ඩ් (Fjord) යනු කඳු අතරෙහි වූ පටු, දිගු සහ ගැඹුරු ජල කඳකි.

ග්ලැසියර ජලාපවහන රටා නිර්ණය කිරීම සඳහා භාවිතා කරන සාම්ප්‍රදායික ක්‍රම පිළිබඳව පර්යේෂකයෝ ප්‍රශ්න කළහ. මෙම ආකෘතීන් නිතර භාවිතා වන අතර ඒවා චන්ද්‍රිකා ඡායාරූප මගින් ග්ලැසියර ප්‍රවේගය මනිනු ලබයි.

සාම්ප්‍රදායික ආකෘතීන්ට අනුව මෙම ග්ලැසියර වේගයෙන් ගොඩබිමට ගලා යන විට තවත් අයිස් සාගරයට ඇතුල් වේ. මෙය මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමේ වේගය වේගවත් කරන බව විශ්වාස කෙරිණි.

ග්‍රීන්ලන්තයේ ග්ලැසියර උණුසුම් ග්‍රීෂ්ම මාසවලදී දියවී අවසානයේ ග්ලැසියර පාදය හරහා ගලා යන විශාල විල් නිර්මාණය විය හැක. අයිස් හා පොළව අතර ඇති අඩු ඝර්ෂණය හේතුවෙන් අයිස් දින කිහිපයක් වේගයෙන් ලිස්සා යයි.

වඩදිය ජල ග්ලැසියර ප්‍රවාහ අනුපාතිකය මත එවැනි ජලාපවහන කථාංගවල බලපෑම පිළිබඳව අවිනිශ්චිතතාවයක් පැවතුනි.

මෙය විමර්ශනය කිරීම සඳහා, පර්යේෂකයන් ග්‍රීන්ලන්තයේ මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමට වඩාත්ම වැදගත් තනි දායකයා වන හෙල්හයිම් ග්ලැසියරයේ විසර්ජන වේගය පිළිබඳ GPS නිරීක්ෂණ භාවිතා කළහ.

ග්ලැසියරය ඉක්මනින් චලනය වූ අභ්‍යන්තර අයිස් තට්ටුවට වඩා වෙනස් ලෙස ක්‍රියා කළේය. කෙටි කාලයක් සඳහා ජලාපවහනය වේගවත් වූ විට හෙල්හයිම් සාපේක්ෂව සුළු ‘ස්පන්දනයක්’ පෙන්නුම් කළ අතර චලනයේ ශුද්ධ වැඩිවීමක් නොමැතිව පසුව මන්දගාමී විය.

හෙල්හයිම් ග්ලැසියරය එහි ඇඳ දිගේ නාලිකා සහ කුහරවල ඵලදායී පද්ධතියක් ඇති අතර එය උප ග්ලැසියර ජලාපවහන පද්ධතියක් සාදයි. සමස්ත ශුද්ධ චලනය වැඩි නොකර ග්ලැසියර වලින් ජලය බැස යන ජලය ඉක්මනින් ඉවත් කිරීමට මෙය සමත් වේ.

මෙය හොඳ ආරංචියක් ලෙස පෙනේ, නමුත් ඵලදායී ජලාපවහන පද්ධතියක් නොමැති ග්ලැසියරවලට වෙනත් අවදානම් තිබිය හැකිය. මතුපිට දියවීම දැනට අඩු මට්ටමක පවතින නමුත් දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් අනාගතයේදී වර්ධනය විය හැක. ඇන්ටාක්ටිකාව වැනි ස්ථාන අනාගතයේදී එහි ඇඟවුම් වලට මුහුණ දිය හැකිය.

මෙම උදම් ජල ග්ලැසියර උපක්‍රමශීලී බව ස්ටීවන්ස් වැඩිදුරටත් පැවසීය.

“වායුගෝලීය සහ සාගර උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම සඳහා ඔවුන්ගේ අනාගත ප්‍රතිචාරය විශ්වාසයෙන් යුතුව ආදර්ශනය කිරීමට පෙර දියවන ජලාපවහනය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය සහ වඩදිය-ග්ලැසියර වේගය වෙනස් කරන ආකාරය ගැන අපට ඉගෙන ගැනීමට තවත් බොහෝ දේ ඇත,” ස්ටීවන්ස් වැඩිදුරටත් පැවසීය.

Arya Rohini විසින් Down to Earth වෙබ් අඩවිය වෙත ලියන ලද Can fast-moving glaciers contribute to sea-level rise? නම් ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනයකි.